Archiwum wydarzeń – luty 2016

Utwór powstał w 1952 roku – niedługo po tym, jak Bacewicz postanowiła porzucić karierę skrzypaczki i poświęcić się komponowaniu. Jest to dzieło reprezentatywne dla stylu kompozytorki – jednej z najwybitniejszych przedstawicielek neoklasycyzmu w Polsce. Czteroczęściowa budowa utworu (Moderato molto espressivo. Allegro – Scherzo – Grave – Con passione) i charakter poszczególnych ogniw odnoszą się do tradycji gatunków opartych na cyklu sonatowym (choć zwyczajowa kolejność powolnej drugiej części i części trzeciej o charakterze scherza zostaje tutaj odwrócona). Bacewicz, jak we wszystkich swoich kompozycjach na smyczki, wykazuje się doskonałą znajomością możliwości wykonawczych tej grupy instrumentów, rola fortepianu jest tu towarzysząca. Faktura jest przejrzysta, a narracja poszczególnych części, jak również całości utworu, logicznie przeprowadzona. W warstwie brzmieniowej odnaleźć można nawiązania do polskiego folkloru, w tym obecność ulubionego tańca kompozytorki – oberka – w części drugiej.

Autorski komentarz Jerzego Bauera:
Modlimy się zazwyczaj wtedy, kiedy jesteśmy przekonani, że zostały wyczerpane wszystkie dostępne środki działania i nie widzimy już innej możliwości odwrócenia zagrożeń i ratunku.
Introdukcję i 3 modlitwy o pokój na orkiestrę smyczkową napisałem dawno – bo w 1970 roku. Pomyślałem wtedy, że orkiestrę smyczkową można spersonifikować i spowodować, żeby modliła się jak człowiek, ale za pomocą swoich instrumentów – za pomocą dostępnych dla siebie środków muzycznych.
We wstępnym założeniu część pierwsza – Introdukcja – miała zobrazować stan psychiczny ludzi w obliczu zagrożeń, stan ducha współczesnego człowieka. Po niej następują 3 modlitwy instrumentów smyczkowych – w pierwszej ekstatyczny szept modłów dopełniany lamentem przedzielany jest pokornymi prośbami i żarliwymi wybuchami emocji, krzykami rozpaczy i bezradności. Druga modlitwa to kontemplacja wnętrz świątyni, w której się modlimy. Trzecia wyraża naszą bezradność – „modloną” za pomocą strun przestrojonych, ale „pustych” (nie naciskanych palcami lewej ręki).
Utwór był kilkakrotnie w Polsce wykonany pod dyrekcją Zdzisława Szostaka, ale nie byłem z tych modlitw zadowolony i cyzelowałem je, pisząc kolejne wersje. Druga wersja wprawdzie nie była publicznie wykonana, ale niezadowolenie trwało, więc podjąłem wersję trzecią, która dzisiaj będzie Państwu przedstawiona (nie wiem, czy wystarczy mi dni życia i sił zdrowotnych na dalsze cyzelowanie tych modlitw).
Ten utwór może stać się jeszcze jednym z wielu dowodów na to, że nie łatwo jest modlić się tak dobrze, żeby było skutecznie. Wiedzą o tym zarówno Święci, jak i kolejni Papieże – kiedy ich i nasze wspólne modły również nie przynoszą tak upragnionego na świecie POKOJU.

Autorski komentarz Jana Erika Mikalsena:
Utwór powstał w 2012 roku na zamówienie Oslo Camerata. Tytuł Lied odnosi się do pieśni Franza Schuberta, a szczególnie Doppelgänger z cyklu Schwanengesang. Kompozycja ta ujęła mnie repetytywnością, powtarzanymi wzorami. Jest również fascynująca ze względu na treść – główny bohater popada w obłęd. W czasie, gdy pisałem Lied for string ensemble zostałem poproszony o zaaranżowanie Tria smyczkowego D.471 Schuberta na ten sam skład, więc naturalnym było dla mnie wykorzystanie pieśni Schuberta i włączenie go do mojego utworu, który może być postrzegany jako hołd dla wiedeńskiego kompozytora. Lied for string ensemble opiera się na długich, powolnych brzmieniach rozciągających się w partiach wszystkich instrumentów. Są one skontrastowane z fragmentami o bardziej „muzycznym” charakterze. Odwołanie do Schuberta ujawnia się w zastosowaniu pochodu akordów b-Fis-D-Fis7. Struktura akordowa moduluje poprzez brzmienia zbliżone spektralnie i glissanda, m.in. w sekcji basowej pod koniec utworu.

Jan Erik Mikaelsen – urodzony w Kristiansund, zamieszkały w Oslo (Norwegia). Studiował w Akademii Muzycznej im. E. Griega w Bergen i the Royal Danish Music Conservatory w Kopenhadze (Dania). Jego utwory były wykonywane przez liczne orkiestry i ensamble, m.in. Tokyo Philharmonic Orchestra, Oslo Philharmonic Orchestra, Bergen Philharmonic Orchestra, the Norwegian Radio Orchestra, Norrköping Symphony Orchestra, Oslo Sinfonietta, Thomas Bloch, Reykjavik Chamber Orchestra, Quartet Artis Wien, Orchestre de Flutes Francais czy Manger Musikklag. Często współpracuje z artystką-performerką Tori Wrånes. Jego kompozycje pojawiają się w programach festiwali, takich jak: Presences Festival, Pablo Casals Festival, Ultima Festival, Young Euro Classic Festival i Performa 13 (Nowy Jork). W styczniu 2010 roku klarnecista Björn Nyman i Norweska Orkiestra Radiowa wykonali jego Koncert klarnetowy w Operze Norweskiej. Dwa lata później utwór Parts II for orchestra znalazł się wśród nagrodzonych podczas Toru Takemitsu Composition Award (jurorem był Salvatore Sciarrino). Ten sam utwór zdobył Edvard Prize przyznawaną przez norweską organizację TONO dla najlepszego utworu współczesnego 2014 roku. Song for orchestra została prawykonana w październiku 2014 roku i została uhonorowana pierwszą nagrodą w International Rostrum of Composers 2015. Wśród najnowszych zamówień są m.in. kompozycja Saan for POING and orchestra pisana dla Oslo Philharmonic Orchestra i zespołu kameralnego POING, która zostanie wykonana w styczniu 2017 roku, a także Koncert skrzypcowy dedykowany skrzypaczce Ingerine Dahl i Stavanger Symphony Orchestra, którego światowa premiera będzie miała miejsce w październiku 2016 roku.

Felix Mendelssohn-Bartholdy swoje pierwsze utwory komponował pod okiem Carla Zeltera w wieku 10 lat, a jako 13-latek skomponował zbiór 12 Symfonii na smyczki. Te miniatury orkiestrowe, trwające z reguły około 10 minut, miały być wzorowane na muzyce epok baroku i klasycyzmu. Dwuczęściowa Symfonia h-moll nr 10 w istocie idealnie przystaje do ideału Hochklassik. Rozpoczyna się krótkim, lirycznym Adagiem, będącym niejako uwerturą do zasadniczej części utworu w tempie Allegro o typowo Beethovenowskim charakterze i budowie formy sonatowej. Mendelssohn z doskonałym wyczuciem naśladuje w tym utworze zwroty harmoniczne i rozwiązania fakturalne klasyków wiedeńskich, pokazując zarazem – mimo tak młodego wieku – mistrzowskie opanowanie warsztatu kompozytorskiego.